ΒΙΒΛΙΟ | 16 παραβολές για μια «ζωή σκουπιδιάρα»

«Βοηθήστε κι εσείς να ξαναβρούν οι άστεγοι τ όνομά τους» μέσα από το «Αστεγοσκόπιο» του Γιάννη Ζευγώλη με ιστορίες πικρές και γλυκές,  σουρεαλιστικές και λυτρωτικές που δίνουν «φωνή» στη σιωπή του κόσμου

ΚΡΙΤΙΚΗ : ΕΛΕΝΗ ΓΚΙΚΑ
elgika@pegasus.gr

«Κατάλαβε πως ένα πεπρωμένο δεν είναι καλύτερο από κάποιο άλλο, μα και πως κάθε άνθρωπος πρέπει να σέβεται το ριζικό που κουβαλάει μέσα του».

Δεν ξέρω γιατί, διαβάζοντας το «Αστεγοσκόπιο» του Γιάννη Ζευγώλη, αυτή η φράση από τη «Βιογραφία του Ταδέο Ισιδόρο Κρουθ» (Μπόρχες) ήρθε και μου καρφώθηκε αμετάκλητα στο μυαλό.

Υστερα ήταν και ο Μπόρις Σιρούλνικ που μας διαβεβαιώνει ότι «δεν υπάρχουν υποθηκευμένες ζωές». Αντιτασσόμενος με όλη του την ψυχή «σε κάθε μορφή προδιαγεγραμμένης ερμηνείας της ύπαρξης» ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι «στην ιστορία μιας ζωής, δεν έχουμε παρά ένα πρόβλημα να λύσουμε: το πρόβλημα που δίνει νόημα στην ύπαρξή μας και επιβάλλει ένα στυλ στις σχέσεις μας».

Στο δρόμο, όμως, ποια «ιστορία ζωής», ποιο «πρόβλημα ύπαρξης» και ποιο «στυλ στις σχέσεις» είναι «το πρόβλημα που έχουμε να λύσουμε»;

Κι ύστερα είναι και αυτός ο βασανιστικός επίλογος «βοηθήστε κι εσείς να ξαναβρούν οι άστεγοι τ όνομά τους».

Ο Γιάννης Ζευγώλης, για άλλη μια φορά, είχε τον τρόπο του να μας στήσει στον τοίχο.

Την πρώτη φορά ήταν το 2005 με το «Λογοχανείο» του και άμα τη συγγραφική εμφανίσει του: 20+1 ανατρεπτικά διηγήματα με γλώσσα καθημερινή και παρατήρηση ευαίσθητη κι οξυδερκή που κατόρθωνε να σου γυρίσει ανάποδα το πουλόβερ του κόσμου. Ανατροπές και γέλιο απ το δάκρυ. Γέλια μέχρι δακρύων. Το χιούμορ που σώζει, αντίδραση νευρική στο παράλογο της ζωής και η αλήθεια που μας λυτρώνει. Αγγίζοντας σαν χάδι, ανάλαφρα, εκεί που κοινωνικά πονά: στην «υιοθεσία», στη «φυλακή», στο «ψυχικό τραλαλά», στα «νοσοκομειακά απόβλητα», στην «ασύρματη σχέση», σε ένα «ρεβεγιόν σε οίκο ανοχής» στο «σκυλολόι», στο «τελευταίο βαγόνι»…

Σαν ίσκιοι
Ιστορίες τρέλας, έρωτα και μοναξιάς με εφιάλτες, όνειρα και εμμονές. Ζωές που κινούνται σαν ίσκιοι ανάμεσά μας και μπορεί να αντιπροσωπεύουν και τη δική μας σκιά.

Στο «Αστεγοσκόπιο» η συγγραφική ευαισθησία του Γιάννη Ζευγώλη μπήγει το μαχαιράκι ακόμα πιο βαθιά: «Μπορεί να ακουστεί περίεργο αλλά ξύπνησα με τον ιδρώτα του».

Εντεκα χιλιάδες άνθρωποι περιπλανώνται σήμερα σαν σκιές, άστεγοι στην Αθήνα. Οι περισσότεροι, κάθε άλλο παρά περιθωριακοί, έως χθες ήταν κάποιοι από μας επιτυχημένοι κι ευτυχισμένοι. Ισως να έχει δίκιο, τελικά, ο Μπόρις Σιρούλνικ, δεν υπάρχουν, εν τέλει, υποθηκευμένες ζωές, ούτε στη δυστυχία, αλλά ούτε στην ευτυχία.

Κι ο συγγραφέας, ο οποίος εκτός των άλλων (γαλλικά, αγγλικά, ιταλικά) μιλά και τη νοηματική, ήταν σα να ήθελε να προσδώσει φωνή στη σοφή σιωπή του κόσμου.

Διότι με το «Αστεγοσκόπιο» την «ακούς» αυτή τη φωνή.

Δεκαέξι ιστορίες κυριολεκτικά «χωρίς στέγη». Ανένταχτες σαν καθετί το αυθεντικό. Ανέστιες σαν καθετί που δεν βολεύεται στα ρούχα του. Απρόβλεπτες όπως και η ίδια η ζωή. Αβάσταχτες διότι η αλήθεια είναι μαχαιράκι και πονά.

Για να τα βγάλει πέρα με το θέμα του ο συγγραφέας πήρε όλα τα μέτρα, παίζοντας με τα είδη: Πρωτοπρόσωπη, τριτοπρόσωπη αφήγηση, θεατρικοί διάλογοι, μονόλογοι, παραληρηματικοί και παράλληλοι βίοι. Σπαρταριστή η πρόβα αστέγου συγγραφέα – εκδότη στο «Αστεγοι κατά παραγγελία». Επιτυχής μονάχα στο χαρτί. Διότι μερικά βιώματα απαιτούν σάλτο μορτάλε.

Ιστορίες πικρές και γλυκές, απελπισμένες και κωμικές, λογικές και παράλογες, αληθινές, φανταστικές, δραματικές, αυτοσαρκαστικές, αβάσταχτες και τρυφερές, σουρεαλιστικές, αυτοϋπονομευτικές και λυτρωτικές, για μια «ζωή σκουπιδιάρα». Γιατί «παντού μπορεί, τελικά, ν αγιάσει κανείς» όπως είπε ανηλεώς αλλά και παρηγορητικά ο γέρων Πορφύριος. Δεν έχουμε δει ελεύθερους στη φυλακή και σκλάβους στην Ομόνοια;

Ο Γιάννης Ζευγώλης έρχεται, λοιπόν, για ν ανοίξει αυτά ακριβώς τα κλουβιά. Για ν αποδείξει τα εις στο άπειρο ανοιχτά όριά τους: στα λογοτεχνικά είδη, στο γέλιο, στο δάκρυ, στο ηθικά και λογοτεχνικά ορθό, στη ζωή. Στην ευτυχία, τελικά, και στο δυστυχές δράμα. Διότι κανένας δεν ξέρει το τι τους ψιθυρίζει ο Θεός στ αυτί. Και αυτούς ακριβώς τους ήχους προσπαθεί ο συγγραφέας με όλες τις γλώσσες και τους τρόπους ν ακούσει. Για να τους αφηγηθεί στους αναγνώστες καλά.

«Για να διεκδικήσεις το παγκάκι πρέπει πρώτα να έχεις κατακτήσει τη μοναξιά». Και για να το αφηγηθείς, την ψυχή σου. Ας μην ξεχνάμε ότι στον «Διαγωνισμό ονείρων» (τρίτο διήγημα στην ιστορία) μπορούν να μετέχουν οι πάντες. Στους «Βίους παράλληλους» (τελευταίο διήγημα της συλλογής) πως δεν υπάρχουν υποθηκευμένες ζωές, ούτε στην ευτυχία ούτε στη δυστυχία.

Και μας το αποδεικνύει παραβολικά αυτό ο Γιάννης Ζευγώλης. Χαρίζοντας τη δική του «στέγη» στους άστεγους. Επειδή αυτή η ζωή, τελικά, δεν είναι πρόβα.

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ

• Ο Γιάννης Ζευγώλης γεννήθηκε στις 10 Ιουνίου του 1978 στην Αθήνα. Κατάγεται από την Απείρανθο της Νάξου.
• Αποφοίτησε από το Λεόντειο Λύκειο Νέας Σμύρνης.
• Ολοκλήρωσε τις σπουδές του στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Απέκτησε ειδίκευση στη μετάφραση.
• Μιλάει νοηματική, γαλλικά, αγγλικά, ιταλικά.
• Είναι μόνιμος κάτοικος Καλλιθέας.
• Το 2005 κυκλοφόρησε το βιβλίο του με τίτλο «Λογοχανείο» από τις εκδόσεις «Μπαρτζουλιάνος».